19:1
2
Mundo
tama ona ba era globalizasaun moderno no ita nia moris mos lao ba oin, iha buat
barak neebe ita senti katak tanba saida mak buat hirak nee mosu. Liu-liu iha
parte tecnolojia.
Tecnologia
muda buat barak , neebe mak iha mundo . hanesan uluk ita uza mesin ketik deit
neebe mak laiha progarmasaun, maibe agora iha komputador neebe mak ita bele
ketik no uza programasaun oin-oin , no ikus mai ema matenek sira kria
programasaun ida naran internet.Internet
mak rede mundial
computador. Primeira vez mosu internet mak Arpanet. Arpanet hanesan projetu ida
neebe forma husi Forças Armadas Norte Americano nian iha tinan 1969 ho
objektivo principal ba militar atu prevene tiha plano at husi inimigos sira liu
husi meios convencionais no telecomunicações. To ikus mai Matenek nain sira
kria programasaun DARPA internet no simplifika sai INTERNET, neebe to ohin
loron ita hotu hatene no ita hotu uza.Tanba evalusaun internet makas liu
matenek nain sira kria Email.Email laos ona buat foun neebe mak ita rona iha
ita nia tilun no sai mos hanesan parte ida husi ita nia moris loro-loron
liu-liu ba populasaun sira neebe mak moderno iha mundu tomak . maske dala barak
ema hatene uza email , Maibe barak la hatene se mak kria format “@” iha Email
neebe mak to agora ita hotu uza. Ema matenek neebe Iha momentu neeba
matenek nain sira mos komesa troka mensagem liu husi komputador, sira haruka ba
malu liu husi Rede ARPANET. Iha tinan 60-an mos ema matenek nain sira komesa
uza tiha ona format email, neebe mak primeiro sira hanaran “mail” no deskobre
husi Tom Van Vleck. Hafoin mak Ray Tomlinson halo klaru liu tan sistem Email
primeiro no kria programa “SNDMSG” neebe mak ho nia longa palavra Send Mensage
hodi troka “mail”Programa
neebe halo husi Ray ida nee mak primeiro vez uza “@” hanesan identidade no
existe atu separa naran husi usario no naran husi provedor nian neebe mak
hospeda iha conta email.To agora mundu tomak inclui mos Timor-Leste haruka
karta ba malu la liu husi directamente fisika, sei iha maibe oituan , maioria
ema barak mak haruka karta liu husi correios eletrika ka uza email neebe mak
fasil, lalais, no gratuito.Husi
buat neebe mak fo benifisiu mai ita ema tan nee ema matenek nain sira lakohi
husik liu buat neebe mak hakarak atu deskobre no kria , ba futuru sei iha buat
barak tan mak presija atu deskobre hetan diak liu fali agora, tanba buat hotu
iha mudansa no desenvolve tanba evolusaun tempu .